W ciągu prawie 30 lat funkcjonowania gospodarki rynkowej w Polsce sporej grupie przedsiębiorców udało się odnieść rynkowy sukces i zgromadzić pokaźne majątki. Wielu z nich zastanawia się obecnie, jak zabezpieczyć rodzinną fortunę i zapewnić kolejnym pokoleniom dostatnią przyszłość. Warto zatem spojrzeć jak z podobnymi dylematami radzą sobie zamożne rodziny przedsiębiorców w Europie Zachodniej i zastanowić się, czy nie warto skorzystać z wypracowanych tam rozwiązań.

Rodzinne fortuny wokół nas

Wszyscy doskonale znamy klocki Lego, natomiast niewiele osób wie, że właścicielem Lego Group są potomkowie Duńczyka, Ole Kirka Kristiansena, który w 1932 rozpoczął w Billund produkcję drewnianych zabawek. Przez kilkadziesiąt lat rodzina Kristiansenów nie tylko rozwinęła klockowy biznes i rozszerzyła go o parki rozrywki, ale również inwestowała w inne sektory gospodarki, takie jak np. nieruchomości, energia odnawialna, czy też sektor finansowy. W efekcie w posiadaniu rodziny jest mniejszościowy pakiet globalnej firmy ratownictwa medycznego Falck, dostawcy systemów przeciwpożarowych Minimax Viking Group, czy dostawcy usług dla nieruchomości ISS Group. Było to możliwe dzięki powołaniu do życia holdingu – Kirkbi, który zarządza wszystkimi aktywami i dba o to by dzięki inwestycjom we wzrostowe branże majątek rodzinny wciąż rósł.

Kristiansenowie nie są jedynym przykładem takiego podejścia do rodzinnego majątku. O pomnażanie dorobku włoskiej rodziny Benetton dba holding Edizione, a niemieckiej rodziny Quandt (właścicieli koncernu samochodowego BMW) holding o tej samej nazwie. Koncepcja zinstytucjonalizowania rodzinnych fortun powoli zaczyna znajdować zwolenników również w naszej części Europy. Przykładem holdingu zarządzającego majątkiem czeskiego przedsiębiorcy Petra Kellnera, do którego należą między innymi aktywa telekomunikacyjne, finansowe i przemysłowe, jest PPF Group. W Polsce zaś prekursorem był Jan Kulczyk i stworzony przez niego Kulczyk Investments. Innym przykładem na rodzimym rynku jest TDJ, spółka powołana do zarządzania majątkiem rodziny Domogałów i skupiająca aktywa, w których skład wchodzą takie spółki jak Famur, PGO, czy Zamet.

Family office, czyli rodzinny holding inwestycyjny

Jeżeli przez lata prowadzenia działalności przedsiębiorca stał się właścicielem prężnie działającej firmy lub kilku firm, posiada udziały w spółkach, nieruchomości komercyjne, papiery wartościowe, to zbliżając się do emerytury ma właściwie dwa wyjścia. Może spieniężyć zgromadzony majątek by przekazać go spadkobiercom albo może oddać stery następcom. W drugim przypadku, istnieje jednak ryzyko, zwłaszcza jeśli spadkobierców będzie kilku, że rodzinny biznes zostanie podzielony na mniejsze, z których część może nie przetrwać. Jednak nawet jeśli uda się uniknąć podziału, wciąż istnieje ryzyko, że umiejętności następcy mogą nie być wystarczające do samodzielnego zarządzania dużym i zdywersyfikowanym majątkiem. Sposobem na przeciwdziałanie podziałom i niewystarczającym kompetencjom spadkobierców jest stworzenie family office, czyli organizacji dedykowanej całościowej obsłudze finansowej i majątkowej rodziny. Koncepcja family office opiera się na obserwacji, że międzypokoleniowe utrzymanie fortuny jest możliwe wówczas, jeśli zarządzamy majątkiem w sposób aktywny obserwując trendy rynkowe, zmiany technologii i regulacji by zawczasu móc pozbyć się aktywów, którym grozi utrata wartości zastępując je biznesami perspektywicznymi. Family office jest więc formą profesjonalnej organizacji, często przybierającą formę holdingu, w której zatrudnieni specjaliści na co dzień zajmują się inwestowaniem nadwyżek finansowych w aktywa, które generować będę kolejne zyski. Rodzina zaś pełni funkcje kontrolne, uczestniczy w podejmowaniu strategicznych decyzje i czerpie dochody ze zgromadzonego majątku. Członkowie rodziny mogą oczywiście pełnić funkcje operacyjne, jeśli chcą i mają do tego kompetencje, natomiast są częścią większej organizacji.

Dla kogo family office i jak je stworzyć

W warunkach Polskich o stworzeniu family office mogą myśleć przedsiębiorcy, których majątek sięga paruset milionów złotych. Family office jest podmiotem prawnym, np. spółką prawa handlowego, założoną w Polsce lub innym kraju europejskim, której właścicielami są członkowie rodziny, a której statutowym celem jest wspieranie rodziny w organizacji, zarządzaniu, utrzymaniu i kontroli majątku. To, jaka część majątku będzie zarządzana przez family office zależy od preferencji rodziny. Niektóre rodziny powołują family office do zarządzania częścią majątku, inne zaś decydują się na całościowe podejście. Istnieją przykłady family office, które pełnią nadzór korporacyjny nad kluczowymi spółkami, jak i takie, które inwestują tylko uzyskiwane nadwyżki i dywidendy. Innymi słowy family office jest produktem szytym na miarę i odpowiada potrzebom oraz priorytetom rodziny. Daje też możliwość prawnego uregulowania sposobu podejmowania decyzji, zdefiniowania praw i obowiązków członków rodziny wobec siebie i wobec wspólnego majątku przez co w znaczący sposób ogranicza pole do sporów.

Zarządzanie family office warto powierzyć osobom z kompetencjami inwestycyjno–transakcyjnymi, które na co dzień systematycznie będę poszukiwać okazji do zainwestowania wypracowanych nadwyżek, czuwać nad przeprowadzeniem transakcji, nadzorować portfel inwestycyjny oraz na bieżąco monitorować poziom ryzyka. Osoby te powinny posiadać wiedzę dotyczącą analizy finansowej, wiedzę branżową oraz doświadczenie zarządczo-nadzorcze. Ponadto, w zespole powinni znaleźć się prawnicy i specjaliści od podatków, którzy wspólnie będą czuwać nad procesami inwestycyjnymi i poszczególnymi składnikami majątku.

Istotę family office ujął w swojej strategii holding inwestycyjny niemieckiej rodziny Haniel, właścicieli, między innymi, Metro Group: “Jako firma oparta o kapitał rodzinny, Haniel łączy najlepsze cechy dwóch światów: systemu wartości firmy rodzinnej oraz profesjonalizmu działalności private equity”.

Tomasz Pasiewicz
Partner Zarządzający w Saski Partners